Prezes Zarządu Andrzej Wdowiak

Taryfy za wodę i ścieki i nie tylko…..

To temat, który zwykle budzi wiele emocji w mojej ocenie z trzech najistotniejszych powodów:

– bo częściej rosną niż spadają,

– bo nie znamy podstaw prawnych i zasad ich sporządzania,

– bo nikt nie chce płacić więcej.

Spróbuję w najprostszy sposób przybliżyć podstawy prawne i zasady wyliczania taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków w skrócie zzwizoś.

Moim zamiarem nie jest przeprowadzenie profesjonalnej prezentacji zasad prawnych i ekonomicznych budowania opłat taryfowych. Tekst będzie nieskomplikowany, zrozumiały dla wszystkich nie ekonomistów i nie branżystów (choć jak zwykle pewnie nie mam racji, bo „niektórzy znają się na wszystkim najlepiej”). Taryfy za zzwizoś sporządzane są na okres trzech lat. Sporządzane są w oparciu o: Ustawę z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków; Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej  i Żeglugi Śródlądowej w sprawie określania taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryfy oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków, Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie jednostkowych stawek za usługi wodne.

Zgodnie z przepisami, przychody z taryf powinny pokrywać niezbędne koszty realizacji usług dostarczania wody i odbierania ścieków. W szczególności pod uwagę powinny być brane, zgodnie z § 6 rozporządzenia:

• koszty eksploatacji i utrzymania ponoszone w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, w tym: amortyzację lub odpisy umorzeniowe ustalane zgodnie z przepisami o rachunkowości od wartości początkowej środków trwałych metodą liniową niezależnie od źródeł ich finansowania, opłaty za korzystanie ze środowiska,opłaty za usługi wodne;
• podatki i opłaty niezależne od przedsiębiorstwa;
• koszty zakupionej przez siebie wody lub wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych niebędących w jego posiadaniu;
• spłaty odsetek od zaciągniętych kredytów i pożyczek lub wyemitowanych obligacji;
• rezerwy na należności nieregularne;
• spłaty rat kapitałowych ponad wartość amortyzacji lub umorzenia, która została przyjęta do wyliczenia niezbędnych przychodów, o których mowa w pkt 1 lit.a, oraz koszty nabycia własnych akcji lub udziałów w celu umorzenia lub koszty spłaty kredytów      i pożyczek zaciągniętych w celu sfinansowania takiego umorzenia;
• marżę zysku zapewniającą ochronę interesów odbiorców usług przed nieuzasadnionym wzrostem cen.

Kalkulacja taryf i opłat za wodę i ścieki odbywa się w oparciu o faktyczne koszty oraz środki na rozwój. Zgodnie z Rozporządzeniem wyodrębnianie grup taryfowych, dla których ustalane są zróżnicowane ceny i stawki opłat odbywa się z uwzględnieniem możliwości wyodrębnienia rzeczywistych kosztów i ich prawidłowej alokacji. Oznacza to, że nie obowiązują narzucone grupy taryfowe, a więc różnorodność tych grup jest coraz większa.

Taryfy najprościej rzecz ujmując są wynikiem zależności kosztów i przychodów ze sprzedaży. W swojej konstrukcji mają pokryć koszty w myśl zasady zanieczyszczający i korzystający płaci. Przy określonym poziomie kosztów (mam na myśli uzasadniony, optymalny poziom kosztów) wyższa sprzedaż ilościowa obniża wysokość taryf. Oczywiście wzrost sprzedaży zawsze powoduje wzrost kosztów zmiennych w myśl zasady, „że za każdym przychodem idzie koszt”,  ale w znacznej części zostają pokryte koszty stałe. W wyniku zwiększenia przychodów ze sprzedaży osiągamy dodatnią relację nadwyżki przychodów do kosztów i ta różnica zmniejsza poziom taryf.

Analogicznie wzrost kosztów przy stałym poziomie przychodów ze sprzedaży powoduje wzrost taryf. W konstruowaniu taryf uwzględnia się również prognozę zmian warunków ekonomicznych świadczenia usług. Tak w wielkim uproszczeniu konstruuje się taryfy za zzwizoś. Na poziom przychodów ze sprzedaży podstawowej (woda i ścieki) spółka operatorska nie ma wpływu, bo zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym nie ma możliwości przymuszenia mieszkańca do odbioru takiej usługi. Od lat zauważalny jest spadek sprzedaży ilościowej wody a tym samym i ścieków. Trend ten związany jest z wieloma przyczynami, do których szczególnie można zaliczyć: opomiarowanie zużycia wody wodomierzami, coraz doskonalsza armatura sanitarna zużywająca mniej wody, spadek ilości mieszkańców, wzrost świadomości  w zakresie ochrony środowiska.

Spółka ma wpływ na część kosztów wynikających głównie z organizacji pracy, poziomu wiedzy i świadomości jej pracowników. Jednak istotna część kosztów takich jak cena energii elektrycznej, gazowej, cieplnej,  paliw, podatki od nieruchomości, opłaty za zajęcie pasów drogowych, opłaty za służebność przesyłu, opłaty za usługi wodne nie są zależne od spółki a muszą być elementem sporządzanych taryf i opłat.

Istotnym elementem kosztów jest amortyzacja, czyli systematyczne i planowe rozłożenie wartości początkowej środka trwałego na ustalony okres amortyzacji. Poziom amortyzacji w spółce jest wysoki i sięga 11 mln złotych mimo maksymalnego obniżenia stawek amortyzacji. Aktywa trwałe w spółce to niebagatelna kwota ponad 330 mln złotych. To środki trwałe, które służą produkcji wody i oczyszczaniu ścieków pracujące nieprzerwanie przez 24 godziny na dobę i poddane intensywnemu zużyciu. To z tej amortyzacji pokrywamy wydatki związane z utrzymaniem urządzeń i budowli w należytym stanie. Majątek ten został wytworzony w różnych okresach, ale najbardziej kosztownym był okres lat 2007 – 2012, czyli realizacja projektu Parsęta.

Przyjęcie w użytkowanie nowej infrastruktury wpływa znacząco na koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa (zwiększona amortyzacja i podatki od nieruchomości).

Z danych otrzymanych z benchmarkingu Izby Gospodarczej Wodociągi Polskie wynika:

Natomiast średnia cena wody w Polsce w tym czasie wynosiła 4,32 zł za 1 m³,  a w Szczecinku 3,24 zł.

Tak nawiasem mówiąc, zaprzecza to spiskowej teorii dziejów o najdroższej wodzie w Szczecinku. Naturalnie chciałoby się by była tańsza, ale proszę pamiętać, że Szczecinek ma już za sobą kosztowne inwestycje w infrastrukturę, których wymagają dyrektywy unijne i zobowiązania Polski w stosunku do UE.

Przy okazji tej analizy można zadać sobie pytanie, po co wprowadzono prawne zasady sporządzania taryf w gospodarce wolnorynkowej. Odpowiedź jest bardzo prosta, by chronić środowisko i interesy odbiorców. Przedsiębiorstwa świadczące usługi w zakresie dostarczania wody i odprowadzania ścieków mają różne formy prawne (spółki prawa handlowego, zakłady budżetowe, spółki cywilne itp.) oraz różną strukturę właścicielską. Właścicielami przedsiębiorstw są gminy, prywatni właściciele, bądź może być to forma mieszana gmina z prywatnym właścicielem. Cechą wspólną bez względu na formę działalności jak i strukturę właścicielską jest naturalny monopol świadczenia takich usług. A skoro monopol to obwarowania prawne określające zasady funkcjonowania. No, ale dlaczego monopol, dlaczego nie wolny rynek?; konkurencja, która jest lekarstwem na wszystko. Odpowiadając na tak zadane pytanie posłużę się kolejnym pytaniem – czy znacie takie budynki w Europie i gdziekolwiek na świecie, do których doprowadzonych jest kilka rur wodociągowych i kanalizacyjnych, wybudowanych jest kilka stacji uzdatniania wody i oczyszczalni ścieków w jednej miejscowości i każda należy do innej firmy – NIE – i nie będę dalej pisał, bo już wiemy, o co chodzi.